Badanie laboratoryjne suplementów diety – dlaczego jest tak ważne?

Rynek suplementów diety rozwija się bardzo intensywnie a w obecnym stanie prawnym każdy podmiot może wprowadzić suplement deklarując organom sanitarnym jedynie jego skład. Przeczytaj dlaczego warto badać suplementy diety!

Rynek suplementów diety

Rynek suplementów diety rozwija się bardzo intensywnie a w obecnym stanie prawnym każdy podmiot może wprowadzić suplement deklarując organom sanitarnym jedynie jego skład. W trosce o ochronę interesów konsumentów Państwowa Inspekcja Handlowa (IH) może kontrolować niemal wszystkich przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność produkcyjną, handlową i usługową. Jednym z zadań realizowanych przez IH jest kontrola nie tylko wyrobów przeznaczonych dla konsumentów, ale i ocena czy spełniają wymagania określone w różnych przepisach oraz zasadach bezpieczeństwa.

Wymagania dotyczące suplementów diety są określone w ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. z 2020 r. poz. 2021 z późn.zm., rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie składu oraz oznakowania suplementów diety z dnia 9 października 2007 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1951), rozporządzeniu (WE) nr 1924/2006 PE i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz.U.UE.L. z 2006 r. nr. 404 z późn. zm.) oraz rozporządzeniu PE i Rady (WE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Wśród kryteriów oceny jakości handlowej suplementów diety kontroli podlega min. prawidłowość oznakowania w świetle obowiązujących regulacji prawnych, przestrzeganie zakazu oznakowania i prezentacji wprowadzających konsumentów w błąd co do właściwości produktu, stosowanie się przedsiębiorców do wymagań w zakresie obrotu tymi środkami spożywczymi. Ponadto weryfikuje się, czy producent/dystrybutor zgłosił do Głównego Inspektora Sanitarnego zamiar wprowadzenia na rynek suplementu diety, co każdy konsument może zweryfikować w rejestrze https://rejestrzp.gis.gov.pl

Z przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie składu oraz oznakowania suplementów diety z dnia 9 października 2007 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1951) wynika konieczność badania suplementów oraz umieszczenie na opakowaniu właściwych informacji, tj: określenia „suplement diety”, nazwy kategorii substancji odżywczych lub substancji charakteryzujących produkt (lub wskazanie charakteru tych substancji), porcję produktu zalecaną do spożycia w ciągu dnia z uwzględnieniem informacji o ostrzeżeniu o nieprzekraczaniu zalecanej porcji do spożycia w ciągu dnia. Ponadto powinny znaleźć się stwierdzenia, iż suplement powinien być przechowywany w sposób niedostępny dla małych dzieci i że nie może być stosowany jako substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety. Co więcej oznakowanie, prezentacja i reklama suplementów nie mogą zawierać informacji stwierdzających lub sugerujących iż zbilansowana i zróżnicowana dieta nie może dostarczyć wystarczających dla organizmu ilości składników odżywczych. Wszystkie te dane mają dostarczyć konsumentowi wystarczającą ilość informacji wskazując, iż dostarczony produkt jest bezpieczny.

Według opinii Najwyższej Izby Kontroli rynek suplementów diety określany jest jako obszar wysokiego ryzyka zdrowotnego, niedostatecznie zdiagnozowany i nadzorowany. Kontrola suplementów diety, m. in. w zakresie kontroli jakości wszystkich istotnych źródeł zanieczyszczeń, czy kontroli mikrobiologicznej każdej partii pozwoliłaby na podniesienie standardów bezpieczeństwa samych produktów, ale i konsumentów, którzy po nie sięgają. Zarówno specyfika suplementów diety, jak i konieczność zapewnienia bezpieczeństwa produktu wymaga szczególnego nadzoru laboratoryjnego.

Badania suplementów – co konsument powinien wiedzieć

Konsument to osoba fizyczna, której przysługują konkretne prawa, w tym prawo do ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. W związku z tym oferenci suplementów diety mają obowiązek precyzowania cech ich bezpieczeństwa oraz właściwego informowania o możliwości wystąpienia zagrożeń. Informacje te będą tylko wtedy rzetelne jeśli producent zadba o właściwe standardy produkcji suplementów, ich kontrolę oraz badanie samych produktów. Z uwagi na ograniczone możliwości kontroli przez stosowne organy wszystkich suplementów diety, które trafiają na rynek polski, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) zasugerował konsumentom, iż nie powinni stosować suplementów bez posiadania dostatecznej wiedzy na ich temat a stosowanie suplementów powinno być traktowane jako uzupełnianie niedoborów a nie zastępstwo posiłku, czy właściwego i zbilansowanego sposobu odżywiania. Podkreśla się też fakt, że suplement diety nie jest alternatywą aktywności fizycznej i zdrowego stylu życia. Co więcej, środkom spożywczym, do których zalicza się suplementy diety, nie można przypisać właściwości leczniczych a ich prezentacja, czy reklama nie może zawierać oświadczeń zdrowotnych lub żywieniowych w oparciu o przepisy rozporządzenia (WE) w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności.

Badanie laboratoryjne suplementów diety

Według ustawy o bezpieczeństwie  żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 r. suplementy diety są środkiem spożywczym mającym na celu uzupełnienie normalnej diety, są skoncentrowanym źródłem witamin, składników mineralnych, czy innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny efekt fizjologiczny. Jednak UOKiK zwraca uwagę, że należy pamiętać, iż suplementy diety to nie leki. Co więcej muszą być to produkty bezpieczne dla konsumentów i nie stanowić potencjalnego zagrożenia dla organizmu ludzkiego, zgodnie z przyjętymi i obowiązującymi normami, w tym Rozporządzeniem Komisji (WE) 1441/2007 z dnia 5 grudnia 2007 r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych. Badanie mikrobiologiczne suplementów diety powinno skupiać się wokół zagrożeń związanych z bakteriami, przede wszystkim Salmonella spp. i Enterobacteriaceae, które mogą zostać wykryte na różnym etapie produkcji. Wśród źródeł zanieczyszczeń mikrobiologicznych suplementów wymienia się same surowce, z których powstaje gotowy produkt, opakowania służące do przechowywania surowców i samego produktu, wyposażenie produkcyjne i powierzchnia robocza w procesie produkcji, ręce i odzież pracowników, czy powietrze.

W ramach kontroli IH przeprowadza m.in.  badania laboratoryjne suplementów diety porównując w zakresie jakości handlowej skład zadeklarowany na opakowaniu jednostkowym ze składem faktycznym. Dla przykładu wyniki badań laboratoryjnych suplementów diety przeprowadzone w 2017 r. przez UOKiK wykazały niezgodności w przypadku 11,4% analizowanych partii produktów, np. zawyżoną zawartość witamin i składników mineralnych z zaniżoną zawartością soli (https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=13933). W przypadku badań mikrobiologicznych (określenie grup drobnoustrojów i liczby drobnoustrojów w próbkach) przeprowadzanych na losowo wybranych suplementach diety wykonanych przez Narodowy Instytut Leków, dane wykazały u ok. 40% analizowanych próbek obecność niewykazanych w składzie szczepów drobnoustrojów oraz taki sam procent w przypadku niższej niż deklarowana na opakowaniu liczby bakterii probiotycznych. W jednym przypadku wykazano zanieczyszczenie produktu tzw. bakteriami kałowymi (https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-dopuszczaniu-do-obrotu-suplementow-diety.html

Podsumowując, niezwykle istotne jest, aby suplementy diety spełniały odpowiednie kryteria czystości mikrobiologicznej, gdyż obecność drobnoustrojów w każdym produkcie może wpływać niekorzystnie nie tylko na jego jakość, ale i na zdrowie konsumenta. Stąd też zapewnienie odpowiedniej czystości mikrobiologicznej i jakości suplementu diety powinno być nadrzędnym celem producenta.

W laboratorium Envirlab wykonywane są badania mikrobiologiczne żywności, w tym suplementów diety w zakresie wykrywania obecności Salmonella spp. oraz obecności Listeria monocytogenes, oznaczenia całkowitej liczby tlenowych drobnoustrojów mezofilnych, oznaczenia liczby drożdży i pleśni, Enterobacteriaceae, Staphylococcus spp., czy β-glukuronidazo-dodatnich Escherichia coli. Szczegóły dotyczące pakietu znajdą Państwo na stronie internetowej Laboratorium, w pakiecie Badania mikrobiologiczne żywności, pasz i surowców https://badania.envirlab.pl/PakietyBadan/Mikrobiologia. Zapraszamy do kontaktu w celu ustalenia potrzebnych analiz dla surowca/produktu i warunków poboru oraz transportu próbek https://envirlab.pl/kontakt/